Khí công là gì?

Khí công (氣功, qigong hay chikung) là một thuật ngữ của Trung Quốc dùng để chỉ rất nhiều hệ thống luyện tập vật lý và tâm thần để đạt được sức khoẻ, [1] luyện võ [2] và để tự giác ngộ.[3]

Định nghĩa của từ khí (氣) thường xoay quanh các nghĩa như “hít thở”, “không khí”, “gas” và “hơi nước” nhưng theo lý thuyết của người Trung Quốc thì nó cũng có thể dùng trong trường hợp mô tả mối quan hệ giữa vật chất, năng lượng và tinh thần. [4] Từ công(功) có nghĩa là thành quả hoặc kết quả. Hai từ này hợp lại dùng để mô tả các hệ thống và phương pháp “tu dưỡng năng lượng” và sử dụng nguồn năng lượng bên trong các cơ thể sống.[5]

Các loại khí công

Phân loại

Khí công trị bệnh: Y học cổ truyền Trung Quốc có một khoa mục là “khí công trị bệnh” có tác dụng cho chức năng phòng và chữa trị bệnh tật[6].
Khí công võ thuật: sử dụng phép vận khí, tụ khí ( khí được xem là một loại năng lượng trong cơ thể) để tăng khả năng chống đỡ các đòn đánh, nâng cao khả năng võ thuật[7]. Thường các phép dẫn khí là do người thầy truyền dạy cho đệ tử và hướng dẫn cụ thể để vận khí. Khả năng chống đỡ các đòn đánh có thể đạt đến như đập một khúc gỗ lớn lực mạnh vào người, đâm thương yết hầu ( đầu thương không quá nhọn ), …. Các màn biểu diễn này của Thiên Môn đạo ( Hà Tây), Lâm Sơn Động( Hà Tây) đã thực hiện được điều này. Phần lớn kỹ thuật vận khí trong võ thuật không được tiết lộ ra bên ngoài.
Khí công tu luyện: Khí công tu luyện gồm có các trường phái như khí công Đạo gia, khí công Phật gia. Khí công tu luyện chú trọng về những điều vượt khỏi tầng thứ chữa bệnh khoẻ người, giảng về tầng thứ cao hơn, chú trọng về hàm dưỡng và tâm tính.

Khí công Đạo gia: Khí công thuộc trường phái Đạo gia chú trọng về nội ngoại kiêm tu, vừa luyện võ vừa tu nội. Chú trọng vào hàm dưỡng tâm tính, chú trọng vào Chân, sự chân thật, và ngay thẳng. Khí công được sử dụng như là một phần thiền định của họ [3] Confucian scholars practice qigong to improve their moral character.[5]. Phương pháp xếp bằng của Đạo gia gọi là “đơn bàn” với chân này đặt trên chân kia, hai chân song song, áp chặt các huyệt vị. Các môn phái thuộc trường phái Đạo gia: Võ Đan, Nga Mi, Tai Chi( Thái Cực Quyền),…
Khí công Phật gia: Khí công thuộc trường phái Phật gia chú trọng về hàm dưỡng tâm tính ở sự thiện lành và từ bi. Phương pháp xếp bằng trường phái Phật gia là “song bàn” với hai chân bắt tréo chồng lên nhau theo thế hoa sen. Các môn phái thuộc trường phái Phật Gia: Mật tông Tây Tạng, Pháp Luân Công[8] .

Hình thức tập luyện

Động công: Các chuyển động chậm rãi, có nhịp điệu nhằm hỗ trợ sự lưu thông của khí, và khai thông các dòng năng lượng trong cơ thể, Tai Chi (Thái Cực Quyền) là một ví dụ nổi trội cho động công.[9]. Một ví dụ khác là Ngũ Cầm Hí của Hoa Đà với các tư thế bắt chước động tác của năm loài động vật.[10]
Tĩnh công: Người tập được yêu cầu giữ thế tay, chân, hay đứng bất động trong một tư thế trong một khoảng thời gian. Bát Đoạn Cẩm là một loạt các bài tập cũng dựa trên các tư thế [11].
Thiền định: Hầu hết các trường phái đào tạo khí công đều có một số hình thức thiền định. Trong văn hóa truyền thống Trung Quốc, thiền định được xem như một kỹ thuật tập trung cao cấp mà ở đó các học giả dùng để có sự tập trung và thanh tĩnh, các Danh y cũng thực hành thiền định. Thiền định cũng được xem như để khai thông một số điểm tập trung năng lượng gọi là Luân Xa theo Cảm xạ học, hay là để khai mở các huyệt đạo và hình thành dòng đại chu thiên nối các kinh mạch. Thiền định cũng được thực hành nhằm tăng khả năng nhẫn nại, và sự tập trung, định lực.
Hoạt động đòi hỏi sự hỗ trợ từ bên ngoài: Một số môn phái chú ý vào sự hỗ trợ từ thức ăn và đồ uống, sử dụng massage và các hình thức khác nhau. Một số khí công sư dùng hình thức phát khí hay phát tín tức (năng lượng) cho các học viên[12].

Hoài nghi và những tranh cãi về khí công

Nghi ngờ

Đã có một vài cuộc tranh cãi về lợi ích của khí công khi mà định nghĩa của khí công chỉ dừng lại ở một loạt các động tác di chuyển vật lý và một số bài tập thư giãn. Mâu thuẫn giữa quan điểm phương Tây và hệ thống khí công tăng lên khi người Trung Quốc tuyên bố việc tập khí công vượt có thể vượt qua được những khả năng và kiến thức mà khoa học từng biết tới và một tuyên bố hùng hồn về việc khí công đem lại sức mạnh siêu nhiên. [13]

Sự hoài nghi về các bài tập khí công cũng xảy ra với trong Đông Y và mở rộng ra chủ đề thuốc an thần và thuốc bổ. Một số bác sĩ cho rằng những thông tin từ các lĩnh vực này không đúng với những gì mà khoa học phương Tây đã nghiên cứu được và đi ngược lại với những thứ mà y học phương Tây có thể giải thích được.[14] [15] Tuy nhiên hiệu quả của việc chữa bệnh của khí công qua thực tế là điều mà Y học phương Tây chưa giải thích được, đôi khi là những bệnh mà y học phương Tây bó tay như Ung thư[16][17][18][19]. Những bác sĩ cho rằng phần lớn các tác dụng từ thuốc an thần là để trấn an người bệnh (tức là làm người bệnh có cảm giác yên tâm sau khi uống chứ không phải là do thuốc có tác dụng an thần).[20][21] Các ý kiến phản bác của những người nghi ngờ về mối quan hệ giữa các bài tập khí công và kết quả của khí công liên quan tới sức khoẻ là:

Sự tồn tại của khí, hay bất cứ dạng nào của “nội lực”, hiện chưa được xác nhận trong bất cứ cuộc thí nghiệm nào để thuyết phục cộng đồng khoa học nói chung. Chẳng có khái niệm nào như vậy trong nền sinh học truyền thống.[22]
Các màn biểu diễn võ thuật như là phá vỡ các vật cứng bằng các cú đánh hoàn toàn có thể được giải thích bằng vật lý học, mà không cần đến khái niệm khí.[23][24]
Những công bố đã được ghi lại về các khả năng siêu nhiên có vẻ lừa đảo, giống với các màn ảo thuật hơn là bất cứ lĩnh vực khoa học chính thống nào.[25][26][27][28]
Những lí giải về sức mạnh siêu nhiên hay những thứ đòi hỏi yếu tố tinh thần đều vượt quá giới hạn của các phương pháp khoa học.

Giải mã

Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu và chứng minh sự tồn tại của kinh mạch. Tiến sĩ Jean-Claude Darras thuộc bệnh viện Necker tại Parisđã sử dụng các chất phóng xạ để chứng minh sự tồn tại của các đường kinh mạch. Ông đã tiêm chất phóng xạ này cho một số con lợn gi-nê tại một số huyệt đạo nhất định. Với sự trợ giúp của máy quay phát sáng, ông đã có thể theo dõi sự chuyển động của chất phóng xạ theo các đường kinh mạch. Còn trong nhóm điều khiển, chất phóng xạ được tiêm vào một điểm trung tính của da. Không có sự di chuyển nào của chất phóng xạ được phát hiện trong nhóm điều khiển này.[29]

Giáo sư Popp, tiến sĩ Schlebusch, và tiến sĩ Maric-Oehler đã tiến hành thí nghiệm với một máy quay hồng ngoại. Họ sử dụng ngài nhung để làm nóng một vùng nhất định trên cơ thể để xem hướng chạy của một kinh mạch có trở nên nhìn thấy được không. Thông qua những bức ảnh chụp hồng ngoại, họ có thể nhìn thấy sự tăng nhiệt độ dọc theo kinh mạch đó. Kết quả này hoàn toàn phù hợp với mô tả của khoa học cổ đại 5.000 năm tuổi của Trung Quốc về kinh mạch.[30]

Con đường luyện khí công đúng đắn

Con đường luyện khí công đúng đắn và có kết quả từ những mục đích thiết thực cho đến những mục đích cao siêu phải trải qua ba giai đoạn chính sau:

1. Quá trình luyện khí công tự chữa bệnh:

Phàm là con người dù khỏe đến đâu cũng có khi mang bệnh. Tại sao vậy? Thường chân khí trong con người sinh ra yếu, vận hành không thông, dễ biến động, dễ bị bệnh do bên trong loạn thất tình, bên ngoài lục dâm xâm nhập. Chân khí thì yếu, Ngũ khí bất hòa, Vinh khí và Vệ khí rối loạn vì vậy mà mang bệnh. Khi mang bệnh nhẹ thì ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày, nặng là chết, do đó quá trình luyện khí công tự chữa bệnh là hết sức có ý nghĩa. Mục đích của quá trình này là tạo lập sự đồng bộ, đả thông kinh mạch cho chân khí sinh ra vận hành tốt, ngũ khí đồng bộ, Vinh khí, Vệ khí luôn thấm nhuận. Bệnh tật từ ðó lui, sức khỏe từ ðó tốt. Nãng lực sống và làm việc từ ðó ðýợc nâng cao. Bên cạnh ðó quá trình luyện khí công tự chữa bệnh được coi như là giai đoạn nhập môn của khí công, bước đầu làm quen dần với những yêu cầu và động tác cần thiết, tạo điều kiện cho thói quen cũng như cơ thể bước vào các giai đoạn sau được tốt hơn.

2. Quá trình khí công dưỡng sinh:

Đó là giai đoạn hai của luyện khí công Công phu, còn được gọi là giai đoạn cơ bản. Nó là nền tảng của khí công công phu, luyện nội khí – khí công.

Khi chúng ta đã đẩy lùi được bệnh tật, cơ thể đã đạt được sự ổn định, mà không duy trì và nâng cao nó thì lại rất dễ quay lại trạng thái bệnh tật. Chân khí phải được sinh ra liên tục, làm cho Ngũ khí luôn xuất hiện và đồng bộ với nhau. Bởi vậy quá trình luyện khí công dưỡng sinh là quá trình luyện cho Chân khí, Ngũ hành khí, Vinh khí, Vệ khí luôn xuất hiện và chạy thông suốt đúng hướng, khiến cho thể trạng con người luôn tốt, luôn đạt được hiệu suất cao trong hoạt động. Hơn nữa giai đoạn khí công dưỡng sinh cho phép người luyện hoàn thành quá trình cơ bản trong khí công và từ đó có thể luyện các phần nâng cao có kết quả hơn. Tuy nhiên nhiều người không nhất thiết phải luyện nâng cao mà chỉ cần luyện hai giai đoạn cơ bản là tự chữa bệnh và dưỡng sinh cũng đủ và cũng chỉ cần luyện ở mức độ phù hợp, không cần khổ luyện như người luyện chính thống.

3. Quá trình khí công nâng cao:

Đó là giai đoạn cuối cùng của luyện khí công công phu, còn gọi là giai đoạn nâng cao. Nó là giai đoạn sử dụng năng lực khí công công phu, ngoại khí công công phu.
Ở giai đoạn này luyện tập phát chân khí ra ngoài, thực hiện công phu thông qua một số vị trí đặc biệt (như Chỉ công là phát khí ra ngón tay, Chưởng công là phát khí từ lòng bàn tay, Miêu công là phát khí từ Ấn đường, Thần công là phát khí từ Bách Hội). Tất nhiên quá trình này còn mang một ý nghĩa nữa: Đó là mối quan hệ giữa bên trong cơ thể và bên ngoài vũ trụ trên cơ sở khí. Như vậy quá trình luyện khí công nâng cao là:

Duy trì quan hệ đồng bộ với thế giới bên ngoài, tiếp thu năng lượng tinh chất của vũ trụ.
Tập trung chân khí và ngũ khí vào vị trí đặc biệt phát huy công phu.

Một vấn đề quan trọng trong giai đoạn này là hấp thụ được năng lượng bên ngoài, rồi chuyển hóa thành năng lượng công phu, mà không phạm tới chân khí bản thân, có như vậy mới đạt được công phu tuyệt hảo.

Khí công là gì?